Osnivanje

Pre pripreme i podnošenja prijave za osnivanje zadruge, potrebno je konsultovati uputstva za osnivanje zajednička za sve pravne forme privrednih subjekata, koja možete pogledati ovde.

Zadruga se osniva na osnivačkoj skupštini, zaključenjem ugovora o osnivanju, usvajanjem zadružnih pravila i izborom organa, a svojstvo pravnog lica stiče danom upisa u registar.

Zadruge koje su osnivačku skupštinu održale u vreme važenja starog Zakona o zadrugama (pre 7. januara 2016. godine), osnivaju se po pravilima tog Zakona, ali će imati obavezu da svoju organizaciju usklade kao i već postojeće zadruge, do 7. januara 2017. godine (upustvo za usklađivanje sa novim Zakonom o zadrugama možete pogledati ovde).

Za osnivanje zadruge potrebna je sledeća dokumentacija:

• jedinstvena registraciona prijava osnivanja pravnih lica i drugih subjekata i upisa u jedinstveni registar poreskih obveznika - zadruga,
• ugovor o osnivanju sa overenim potpisima osnivača (zadrugara),
• dokaz o identitetu zadrugara (za domaće fizičko lice - fotokopija lične karte, a za stranca – fotokopija pasoša, odnosno fotokopija lične karte, ako je izdata strancu),
• zapisnik sa osnivačke skupštine,
• zadružna pravila,
• knjiga zadrugara (samo za zadruge sa članarinom),
• potvrda banke o uplati novčanog uloga, ako se ulog uplaćuje, odnosno sporazum zadrugara o proceni vrednosti nenovčanog uloga ili procena vrednosti nenovčanog uloga, ako se ulog unosi u zadrugu (samo za zadruge sa ulozima),
• odluka o imenovanju predsednika i članova upravnog odbora (ako postoji),
• odluka o imenovanju predsednika i članova nadzornog odbora (ako postoji)
• dokaz o uplati naknade za registraciju osnivanja i dokaz o uplati naknade za registraciju i objavu osnivačkog akta i zadružnih pravila i za objavu knjige zadrugara (visine naknada).

Osnivački akt zadruge mora biti overen od strane organa nadležnog za overu potpisa, pri čemu svi osnivači – zadrugari moraju overiti potpis na (prvom) osnivačkom aktu.

Osnivački akt mora da sadrži sve zakonom propisane obavezne elemente (član 18. Zakona), a to su:

1. Poslovno ime i sedište zadruge: poslovno ime obavezno sadrži oznaku vrste zadruge, pravne forme, naziva zadruge i mesta sedišta (npr. POLjOPRIVREDNA ZADRUGA ROTKVICA NOVI SAD), a zadruga može u poslovanju, pored poslovnog imena, da koristi i skraćeno poslovno ime, kao i poslovno ime na stranom jeziku, ako su ta imena navedena u osnivačkom aktu i registrovana.

Skraćeno poslovno ime obavezno sadrži naziv i pravnu formu (npr. ZADRUGA ROTKVICA). Skraćeno poslovno ime po Zakonu obavezno sadrži oznaku pravne forme i naziv. Oznaka pravne forme u skraćenom poslovnom imenu ne može se označavati skraćenicama kao što su npr. "ZZ" za zemljoradničku zadrugu ili "OZ" za omladinsku zadrugu, već se mora navesti u punom obliku "zadruga",  s tim što ovde ne mora biti navedena vrsta zadruge.

Naziv zadruge u poslovnom imenu na stranom jeziku se ne prevodi.

Naziv zadruge ne sme da bude sličan nekom postojećem nazivu drugog privrednog subjekta, pa se u ovom pogledu treba pridržavati uputstva za izbor naziva koja su data za privredna društva (video uputstvo za registraciju poslovnog imena možete pogledati ovde). Pored toga, kroz poslovno ime obavezno se opredeljuje i vrsta zadruge.

2. Lično ime i prebivalište i identifikacioni broj svakog osivača: to može biti jedinstveni matični broj (JMBG), odnosno za stranca broj pasoša i država izdavanja ili broj lične karte za stranca, a ako je osnivač zadruga (u slučaju složenih zadruga), onda poslovno ime, adresu sedišta i matični broj.

Pri tome Zadrugu može osnovati najmanje 5 poslovno sposobnih fizičkih lica (domaćih i stranih), što znači da maloletna lica ne mogu biti osnivači zadruge. 

Složenu zadrugu mogu osnovati druge zadruge.

3. Pretežna delatnost zadruge: pretežna delatnost određuje vrstu zadruge. Ovo znači da pretežna delatnost (četvorocifrena šifra delatnosti iz važeće Uredbe o klasifikaciji delatnosti) mora da odgovara odabranoj vrsti zadruge po prirodi i smislu te delatnosti i opisu svake pojedine vrste zadruge koju Zakon određuje u članu 11. Pored posebno pobrojanih vrsta (zemljoradničke ili poljoprivredne, stambene, potrošačke, zanatske, radničke, studentsko-omladinske, socijalne, zdravstvene), zadruge mogu biti i druge vrste, ali i tada vrsta mora biti opredeljena (npr. frizerska) i mora biti usklađena sa pretežnom delatnošću, uz napomenu da ni zadruga ne može obavljati one delatnosti koje su posebnim propisima rezervisane za druge pravne forme (kao npr. delatnost banaka, socijalnih ustanova, zdravstvenih ustanova i sl.).

4. Lično ime prvog direktora zadruge ili lično ime lica koje će zastupati zadrugu kao vršilac dužnosti direktora: dakle kod osnivanja, direktor ili vršilac dužnosti direktora, mora se opredeliti u sâmom osnivačkom aktu (ne kroz posebnu odluku). Zadruga može imati samo jednog direktora. Ako postoji potreba za imenovanjem više lica koja će zastupati zadrugu, oni se mogu imenovati kao ostali zastupnici.

5. Podatak da li zadruga posluje sa ulozima ili članarinama: ako zadruga posluje sa ulozima, onda osnivački akt mora da sadrži još i iznos osnovnog kapitala, iznos i vreme uplate novčanog uloga svakog osnivača, opis vrste, vrednost, način i vreme unošenja nenovčanog uloga svakog osnivača, a ako posluje sa članarinama onda iznos, vreme i način plaćanja članarine. Važno je napomenuti da iako zadruga ima osnovni kapital, on nije predmet registracije, već se registruju samo pojedinačni ulozi zadrugara. Članarine se uopšte ne registruju, ali moraju biti jednake visine za sve zadrugare.

Pored ovih obaveznih elemenata, osnivački akt može da sadrži još i podatke o načinu obezbeđenja sredstava za pokriće troškova osnivanja i druga pitanja od značaja za osnivanje zadruge, što će zavisiti od svake konkretne zadruge.

Zadružna pravila moraju sadržati identične podatke o poslovnom imenu, sedištu i pretežnoj delatnosti zadruge kao i osnivački akt, budući da je reč o zajedničkim obaveznim elementima ova dva akta.

Zadružna pravila su važan dokument za svaku zadrugu budući da je zakon predvideo da se upravo njima uređuju bitna pitanja za poslovanje zadruge, naročito pitanja prava i obaveza zadrugara, načina sticanja i prestanka statusa zadrugara, povećanja/smanjenja kapitala, visine članarina, nadležnosti i sastavu organa zadruge i treba im posvetiti posebnu pažnju. Napominjemo ipak da APR kao registarski organ nije nadležan da ispituje upodobljenost zadružnih pravila zakonskim (osim u delovima koji su relevantni za postupak registracije), pa savetujemo da se za stručnu pomoć u tom smislu budući zadrugari obrate nekom od zadružnih saveza.

Knjiga zadrugara je obavezan dokument samo za one zadruge koje će poslovati sa članarinama. Naime, zakon je zbog uobičajeno često promenljivog sastava i brojnosti članstva kod ovih tipova zadruge, predvideo da se registruju samo osnivači i promene osnivača, a ne i svih zadrugara koji kasnije pristupaju ili istupaju iz zadruge. Međutim, iako ne registruju sve promene zadrugara, zadruge sa članarinama imaju obavezu da jednom godišnje dostave registru knjigu zadrugara radi objave na internet strani, i iz navedenog razloga, tj. radi mogućnosti praćenja promene članstva i kod ove vrste zadruga, potrebno je priložiti i ovaj dokument, za koji se izdaje posebna potvrda o objavi.

Potvrda banke i sporazum o proceni vrednosti nenovčanog uloga: ako osnivači zadruge uplaćuju svoj ulog do osnivanja, prilažu i potvrdu banke da je ulog uplaćen na privremeni račun zadruge u osnivanju. Potvrda može biti data za svakog zadrugara pojedinačno ili na jednoj potvrdi mogu biti navedeni podaci o svim uplatiocima (zadrugarima). Ako se ulog uplaćuje kasnije (tj. u roku od 30 dana od dana održavanja osnivačke skupštine), potvrda se ne prilaže, a u prijavi se navodi da je zadrugarski ulog samo upisan (ne i uplaćen).

Ako zadrugari ulažu u zadrugu nenovčani ulog (stvari i/ili prava) dostavlja se ili sporazum o njihovoj vrednosti ili (po želji) procena ovlašćenog procenitelja. Sporazum o proceni ne mora biti u formi zasebnog dokumenta, već je dovoljno da podaci o vrsti i vrednosti i opisu nenovčanog uloga budu navedeni u sâmom osnivačkom aktu.

Ako se u zadrugu ulaže nepokretnost, osnivački akt mora biti solemnizovan (od strane notara).

Odluka o imenovanju predsednika i članova upravnog, odnosno nadzornog odbora (ako postoje): u zadruzi koja ima manje od 20 zadrugara, zadružnim pravilima može da se odredi da funkciju upravnog odbora i nadzornog odbora vrši skupština zadruge. Dakle, obrazovanje upravnog i nadzornog odbora nije obavezno ako u zadruzi ima manje od 20 zadrugara, ali ako zadruga želi da formira jedan ili oba ova organa, može to da učini i ako ima manje od 20 zadrugara. Kod zadruga sa 20 i više zadrugara, obavezno se obrazuju upravni i nadzorni odbor. Oba organa moraju imati minimum 3 člana (a mogu imati  i više) od kojih je jedan predsednik. 

Pri tome, članove upravnog i nadzornog odbora bira skupština, a tako izabrani članovi između sebe biraju predsednika.

Zakon predviđa ograničenje da za člana upravnog odbora ne može biti biran predsednik skupštine, članovi nadzornog odbora i direktor zadruge, a za člana nadzornog odbora ne može biti biran predsednik skupštine, članovi upravnog odbora i direktor zadruge. Sa druge strane, pitanje broja članova, načina izbora i razrešenja članova ovih organa uređuje se zadružnim pravilima.

Dokaz o uplati naknade za registraciju osnivanja i dokaz o uplati naknade za registraciju i objavu osnivačkog akta i zadružnih pravila i za objavu knjige zadrugara (visine naknada): Uz registracionu prijavu i neophodnu dokumentaciju, prilaže se i dokaz o uplati naknade za registraciju osnivanja, kao i dokaz o uplati naknade za registraciju osnivačkog akta i zadružnih pravila (naknada se obračunava po dokumentu) kao i za objavu knjige zadrugara (ovo posledenje važi samo za zadruge koje se osnivaju sa članarinom).

Zakonom o Centralnoj evidenciji stvarnih vlasnika („Službeni glasnik RS”, br. 41/18 i 91/2019), od 31. decembra 2018. godine uspostavlјena je Centralna evidencija stvarnih vlasnika, kao javna, jedinstvena, centralna, elektronska baza podataka o fizičkim licima - stvarnim vlasnicima pravnih lica i drugih subjekata registrovanih u Republici Srbiji (Registrovani subjekti).

Obavezu evidentiranja podataka o stvarnim vlasnicima imaju:

• privredna društva (osim javnih akcionarskih društava),
• zadruge,
• ogranci stranih privrednih društava,
• poslovna udruženja (osim političkih stranaka, sindikata, sportskih organizacija i udruženja, crkava i verskih zajednica),
• strana predstavništva privrednih društava.

Zakon se NE primenjuje na:

• preduzetnike,
• javna akcionarska društva,
• privredna društva u stečaju,
• privredna društva u prinudnoj likvidaciji,
• društva i ustanove u kojima je Republika Srbija, autonomna pokrajina ili jedinica lokalne samouprave jedini član, odnosno osnivač.

Stvarni vlasnik Registrovanog subjekta je:

• fizičko lice, koje je posredno ili neposredno imalac 25% ili više udela, akcija, prava glasa ili drugih prava, na osnovu kojih učestvuje u upravlјanju Registrovanim subjektom, odnosno učestvuje u kapitalu Registrovanog subjekta sa 25% ili više udela;
• fizičko lice koje posredno ili neposredno ima preovlađujući uticaj na vođenje poslova i donošenje odluka;
• fizičko lice, koje Registrovanom subjektu posredno obezbedi ili obezbeđuje sredstva i po tom osnovu bitno utiče na donošenje odluka organa upravlјanja Registrovanog subjekta prilikom odlučivanja o finansiranju i poslovanju;
• fizičko lice koje je osnivač, poverenik, zaštitnik, korisnik ako je određen, kao i lice koje ima dominantan položaj u upravlјanju trastom, odnosno u drugom licu stranog prava;
• fizičko lice koje je registrovano za zastupanje zadruga i ustanova, ako ovlašćeno lice za zastupanje nije prijavilo drugo fizičko lice kao stvarnog vlasnika.

Lice ovlašćeno za zastupanje u Registrovanom subjektu dužno je da evidentira podatke o stvarnim vlasnicima u Centralnoj evidenciji najkasnije u roku od 15 dana od osnivanja i promene vlasničke strukture i članova organa Registrovanog subjekta, kao i druge promene na osnovu kojih se može ceniti ispunjenost uslova za sticanje svojstva stvarnog vlasnika Registrovanog subjekta, u skladu sa članom 3. ovog zakona.

Centralna evidencija stvarnih vlasnika vodi se elektronskim putem, preko internet stranice Agencije, a korisnik mora da poseduje:

• kvalifikovani elektronski sertifikat (elektronski potpis) izdat od sertifikacionog tela u Republici Srbiji,
• instaliran čitač elektronskih kartica i instaliranu NEXU aplikaciju za elektronsko potpisivanje (kreiranu od strane Agencije, koja se koristi za sve elektronske usluge koje pruža Agencija, i koju možete preuzeti ovde),
• nalog u sistemu Agencije (nalog u navedenom sistemu se koristi za pristupanje svim elektronskim uslugama Agencije).

Detalјnija uputstva pogledajte na stranici Centralne evidencije stvarnih vlasnika.